Soa

Soa staat voor seksueel overdraagbare aandoening. Ook wel geslachtsziekte genoemd. Soa’s kun je oplopen door onveilige seks en komen veel voor. Je kunt een Soa genitaal, oraal en/of anaal oplopen. Een Soa geeft vaak geen klachten. Chlamydia is de meest voorkomende geslachtsziekte. Condooms voorkomen Soa’s (vaak). Het doen van een Soa test is de enige manier om zekerheid te krijgen.

Soa staat voor seksueel overdraagbare aandoening. Ook wel geslachtsziekte genoemd. Soa’s kun je oplopen door onveilige seks en komen veel voor. Je kunt een Soa genitaal, oraal en/of anaal oplopen. Een Soa geeft vaak geen klachten. Chlamydia is de meest voorkomende geslachtsziekte. Condooms voorkomen Soa’s (vaak). Het doen van een Soa test is de enige manier om zekerheid te krijgen.

Wat is een Soa?

Een Soa is een besmettelijke aandoening die je op kunt krijgen door onveilige seks. Onveilige seks houdt in seks zonder condoom. Dit houdt genitale, anale en/of orale seks in. Je kunt dus ook een Soa oplopen door pijpen of beffen. Soa’s zijn relatief eenvoudig op te lopen en komen daarom veel voor. Chlamydia is de meest voorkomende Soa en komt naar schatting 100.000 keer per jaar voor in Nederland.

Een Soa is meestal een bacteriële of virale infectie. De infectie bevindt zich in het slijmvlies van vagina, penis, anus of keel en wordt op die manier overgedragen tijdens seks (contact met slijmvliezen). Soa’s zijn vervelend maar gelukkig in veel gevallen eenvoudig te genezen.

Soa herkennen

Je kunt een Soa herkennen, maar de kans dat je het niet merkt is ongeveer net zo groot. Als een Soa klachten geeft gaat dit vaak om pijn in de schaamstreek. Denk aan pijn bij het plassen en/of pijn bij het vrijen. Bij mannen zijn de symptomen net iets anders dan bij vrouwen.

Wist je dat? Soa’s geven vaak geen klachten! Heb je wel klachten? Chlamydia geeft bijvoorbeeld bij vrouwen in ruim de helft van de gevallen geen klachten. Dan zijn deze vaak vrij algemeen en kan de Soa makkelijk verward worden met een blaasontsteking.

Symptomen bij vrouwen:

  • Een branderig gevoel bij het plassen
  • Vaginale afscheiding
  • Jeuk en/of bultjes rondom geslachtsdelen
  • Pijn in onderbuik
  • Verandering van menstruatiecyclus
  • Wratjes

Symptomen bij mannen:

  • Pijn bij het plassen
  • Afscheiding uit penis of anus
  • Jeuk rondom geslachtsdelen
  • Pijnlijke teelballen
  • Pijn tijdens seks
  • Wratjes (kunnen groot worden)

Heb jij één of meerdere van deze symptomen en recentelijk onveilig seks gehad? Dan is het tijd om te testen.

Wat zijn de risico’s?

Aan het oplopen van een Soa kleven gezondheidsrisico’s. Chlamydia bijvoorbeeld kan onbehandeld zorgen voor onvruchtbaarheid. Dit overkomt honderden vrouwen per jaar. Sluimerende Soa’s – geslachtsziektes waar je niets van merkt – zijn het gevaarlijkst. Als ze niet worden gedetecteerd worden ze ook niet behandeld. De Soa kan dan blijvende schade aanrichten en bovendien worden doorgegeven. De gevaarlijkste Soa’s zijn HIV en Syfilis. Onbehandeld kunnen deze aandoeningen dodelijk zijn. Maar vergeet ook zeker HPV niet. Sommige HPV typen kunnen op de lange termijn namelijke leiden tot bepaalde vormen van kanker, bijvoorbeeld baarmoederhalskanker.

Aantallen

Soa’s komen veel voor. Als je onveilig naar bed gaat met iemand die Chlamydia heeft loop je 50 procent kans deze Soa zelf ook te krijgen. Jaarlijks wordt Chlamydia zo’n 60.000 keer opgespoord. Helaas zijn dit niet alle infecties. Een deel van een risicogroep test zich niet of te weinig. Daardoor wordt een deel van de Soa’s simpelweg niet gediagnosticeerd.

Voorkomen van Soa’s

Natuurlijk is voorkomen beter dan genezen (en testen). En een Soa voorkomen is eigenlijk heel eenvoudig. Met een condoom voorkom je in vrijwel alle gevallen een geslachtsziekte. Dit is het enige preventieve middel dat tegen alle Soa’s werkt. Het wassen van de edele delen helpt niet tegen Soa’s. Niet voor de seks en niet erna!

Zelf testen op Soa’s?

Testen op Soa’s als Chlamydia, Gonorroe en Mycoplasma is eenvoudig. Een Soa test bestellen doe je hier! Je kunt dit testen door middel van urine of een uitstrijkje. Testen kan pas 14 dagen na het laatste risicovolle contact. We noemen dit de incubatieperiode. Bij de test wordt gezocht naar bijvoorbeeld de Chlamydia bacterie in het lichaamsmateriaal. Wordt die bacterie gevonden? Dan test je positief en dien je behandeld te worden. Als je negatief test is er niets aan de hand. Weet wel dat je geen immuniteit opbouwt!

Bij het testen moet je letten op de lichaamslocatie die je test. Heb je alleen vaginale seks gehad? Dan test je de vagina. Maar heb je ook anale seks gehad (ontvangen)? Dan moet je ook anaal testen! Juist orale en anale infecties worden vaak gemist, simpelweg omdat deze lichaamslocaties niet getest worden. Gebruik onze testwijzer om te bepalen welke test(s) jij nodig hebt.

Soa’s als HIV en Syfilis zijn wat lastiger zelf te testen. Dit omdat bloed zelf afnemen en vervoeren met de post gevoelig is voor fouten. Wij raden aan deze testen dan ook via huisarts te laten verlopen. Een betrouwbare test wordt altijd uitgevoerd in een laboratorium! Sommige groepen kunnen in Nederland gratis terecht bij de GGD. Dit hangt wel af van risico, en drukte bij de GGD.

Chlamydia & Gonorroe

€59,95

  • Gratis behandeling (incl. medicatie)
  • Analyse in lab, uitslag binnen 48 uur
  • Voor 23:59 uur besteld = morgen in huis

Of doe eerst onze testwijzer

Behandeling

De meeste Soa’s kunnen goed behandeld worden. Zo worden bacteriële Soa’s als Chlamydia, Gonorroe en Syfilis met antibiotica behandeld waarna de infectie weg is. Je dient altijd via een arts behandeld te worden. Antibiotica zijn niet zomaar te koop, er is een recept voor nodig. Iedere Soa heeft z’n eigen antibioticum nodig. De huisarts kan het recept voorschrijven waarna je bij de apotheek de medicatie kunt afhalen. Antibiotica zijn gelukkig relatief goedkoop, een kuur kost rond de 15 euro.

Er zijn ook Soa’s die niet te genezen zijn. Zo draag je Herpes je hele leven bij je. Ook HIV is niet te genezen. Door behandeling kun je wel voorkomen dat het zich ontwikkelt tot Aids. Geen enkele Soa is dodelijk mits je er maar op tijd bij bent!

Trends

Het aantal Soa’s stijgt al jaren. Vooral Chlamydia maakt al tijden een opmars door. Het aantal HIV diagnoses daalt gelukkig maar ook hier worden jaarlijks nog een kleine 1000 mensen positief bevonden.

Condoomgebruik neemt af en veel mensen hebben losse seksuele contacten. Dit zie je direct terug in de Soa statistieken. Ook lijkt de angst voor HIV weg te zijn, dit is NIET terecht. Omdat Chlamydia en Gonorroe prima te behandelen zijn lijken velen die risico’s voor lief te nemen. Dit is onnodig risico, ook als een Chlamydia-infectie maar kort aanwezig is geweest kan blijvende schade zijn ontstaan.

Hoe krijg ik een Soa?

De meeste Soa’s worden overgedragen via onbeschermd seksueel contact. Dus, als je seks met iemand hebt zonder een condoom te gebruiken. Je kunt een Soa krijgen door orale seks (pijpen en beffen), of als er contact is tussen de penis en vagina of penis en anus. Je kan dus meestal een Soa voorkomen door een condoom te gebruiken. Toch lopen mensen die een condoom gebruiken ook af en toe een Soa op. Dit komt omdat er hele kleine scheurtjes in een condoom kunnen zitten, of omdat er toch na of voor het gebruik van een condoom contact is tussen lichaamsvloeistoffen en slijmvliezen.

Slijmvliezen zijn gevoelige stukjes huid die zich in de mond, vagina, penis en anus bevinden. Als je dus Soa klachten hebt, maar wel een condoom hebt gebruikt, is het zeker aan te raden om je te testen op een Soa. Ook als je geen klachten hebt, maar wel regelmatig seks hebt is het altijd goed om een Soa test te doen.

Er zijn ziektes (of eigenlijk, kleine beestjes), die helemaal niet te voorkomen zijn door het gebruik van een condoom. Schaamluis springt over van haar op haar of huid op huid, en dit is ook het geval met schurft. Schurft is geen Soa, maar kan wel tijdens seks door huid-op-huid contact worden overgedragen.

Soa’s en zwangerschap

Veel vrouwen zijn op de hoogte van de risico’s van Soa’s. Het gevaar zit hem bijvoorbeeld in het risico van onvruchtbaarheid. Die onvruchtbaarheid kan tijdelijk zijn maar helaas ook permanent. Gelukkig wordt lang niet iedere vrouw met een Soa er onvruchtbaar door. Ook kun je een Soa oplopen tijdens zwangerschap.Bijvoorbeeld door een vreemdgaande partner. Laten we eens wat dieper ingaan op Soa’s en zwangerschap.

Soa’s kunnen sluimerend aanwezig zijn. Dus zonder dat je er iets van merkt. Chlamydia geeft bijvoorbeeld bij de meeste vrouwen geen klachten. Maar let op, ook als een Soa geen klachten geeft kunnen de gevolgen van de infectie blijvende schade opleveren.

Chlamydia wordt veroorzaakt door een bacterie. De infectie levert vaak geen klachten op, maar kan resulteren in een eileiderontsteking of een ontsteking in de buikholte. Dit kan onvruchtbaarheid tot gevolg hebben. Ook een buitenbaarmoederlijke zwangerschap behoort tot de risico’s. Chlamydia oplopen tijdens je zwangerschap is gevaarlijk. Bij de moeder kan het namelijk leiden tot het vroegtijdig breken van vliezen. Tijdens de bevalling kan een Chlamydia-infectie worden overgedragen van moeder op kind. Dit kan bij het kind vervolgens leiden tot  een oog- of longontsteking.

Ook Gonorroe wordt veroorzaakt door een bacterie. ook deze Soa geeft vaak geen klachten. Gonorroe kan ook zorgen voor een eileiderontsteking en de infectie kan zich uitbreiden naar de buikholte. De gevolgen zijn daarmee vrijwel identiek aan Chlamydia. Ook Gonorroe kan zorgen voor onvruchtbaarheid en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Maar ben je al zwanger? Dan is Gonorroe ook gevaarlijk voor het ongeboren kind. Ook hier kan een longontsteking ontstaan door de Soa. Gonorroe wordt wel overdragen van moeder op kind.

Soa’s kunnen dus enorme gevolgen hebben voor de baby, de geboorte en ook de zwangerschap. In Nederland wordt iedere zwangere vrouw daarom standaard getest op de Syfilis, Hepatitis B, en HIV. Testen op Chlamydia en Gonorroe gebeurt niet standaard. Wel wordt er naar gevraagd of je het ooit gehad hebt.

Deze tekst is goedgekeurd door:

Dr. Annelies Lucas

Huisarts en medisch directeur. Werkte 25 jaar lang als huisarts (o.a. kaderarts), promoveerde aan de Universiteit van Maastricht en was van 2011 tot en met 2020 medisch directeur bij Diagnostiek voor U.